Η ιστορία των δρύινων βαρελιών κρασιού

Ποιες εικόνες σου έρχονται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη κρασί;

Πάμε στοίχημα πως μια από τις πρώτες εικόνες που θα σκεφτείς είναι το χαρακτηριστικό ξύλινο βαρέλι που χρησιμοποιείται παραδοσιακά για τη ζύμωση και ωρίμανση του κρασιού. Αυτό το άρθρο είναι αφιερωμένο λοιπόν, στην ιστορία των βαρελιών που χρησιμοποιούνται στο κρασί αλλά και στα άγνωστα ή ξεχασμένα fun facts που τα συνοδεύουν.

Η πρώτη αναφορά για τη χρήση ξύλινων σκευών για τη μεταφορά κρασιού φτάνει μέχρι την Αρχαία Αίγυπτο περίπου πριν από 4,5 χιλιάδες χρόνια! Συγκεκριμένα σε τοιχογραφίες που έχουν διασωθεί απεικονίζονται ξύλινοι ανοιχτοί κουβάδες για την αποθήκευση και μεταφορά υγρών. Στον τότε γνωστό κόσμο χρησιμοποιούσαν κυρίως κεραμεικούς αμφορείς για την αποθήκευση και μεταφορά κρασιού, λαδιού αλλά και τροφίμων, ενώ κάποιοι λαοί χρησιμοποιούσαν ακόμα και φλασκιά από δέρμα. Μάλιστα, στο Κτήμα μας στην Αταλάντη διαθέτουμε και μια προσομοίωση του πως ήταν οι φούρνοι με τους οποίους έφτιαχναν στην αρχαία Ελλάδα τους αμφορείς (Αν θες να μάθεις τι άλλο θα ανακαλύψεις στο Κτήμα μας διάβασε εδώ).

Η ανάπτυξη του εμπορίου και των αποστάσεων δημιούργησε σύντομα την ανάγκη να ανακαλυφθεί ένας πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος για τη μεταφορά και φύλαξη υγρών όπως το κρασί, το λάδι και το νερό. Αρκετές ιστορικές πηγές αναφέρουν πως ξύλινα σκεύη φύλαξης και μεταφοράς τροφίμων και ποτών χρησιμοποιούσαν οι Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι, οι Γαλάτες αλλά και οι Ρωμαίοι. Όλοι αυτοί οι λαοί για να μεταφέρουν κρασί, χρησιμοποιούσαν ξύλο φοίνικα το οποίο όμως δεν ήταν τόσο φθηνό, ευλύγιστο ή εύκολα διαχειρίσιμο.

Έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια και οι Ρωμαίοι να συναντήσουν τους Γαλάτες, τα κελτικά αυτά φύλα που είχαν εγκατασταθεί κυρίως σε περιοχές της σημερινής Γαλλίας, Ελβετίας και Βελγίου, για να ανακαλύψουν το βαρέλι όπως το ξέρουμε σήμερα. Μάλιστα, μπορεί να μην το ήξερες όταν ήσουν μικρός/ή και διάβαζες τα αγαπημένα σου κόμικς, αλλά ο Αστερίξ και ο Οβελίξ απ’ότι φαίνεται μετέφεραν τον μαγικό ζωμό του Πανοραμίξ μέσα σε ξύλινα βαρέλια από δρυ! Λες τελικά ο μαγικός ζωμός να ήταν… κρασί;

Κάπως έτσι λοιπόν καθιερώθηκε η χρήση δρύινων βαρελιών, καθώς με το χαρακτηριστικό τους σχήμα ήταν ιδανικά για ξεκούραστη μεταφορά, αφού μπορούσαν να τα κυλήσουν χωρίς πρόβλημα, αλλά και για την αποθήκευση του κρασιού, αφού μπορούσαν να στοιβαχτούν πολύ εύκολα. Οι Ρωμαίοι είχαν βρει το ιδανικό σκεύος για να συνοδεύει τις εκστρατείες τους, οπότε έπεσαν με τα μούτρα στην παραγωγή του. Το υλικό των βαρελιών; Η βελανιδιά ή αλλιώς η δρυς! Ένα δέντρο το οποίο είναι ελαφρύ, υπήρχε άφθονο στην Ευρώπη και μπορούσε να επεξεργαστεί εύκολα. Αλλά το καλύτερο το ανακάλυψαν αργότερα, όταν συνειδητοποίησαν ότι το δρύινο βαρέλι όχι μόνο αποθηκεύει και μεταφέρει καλύτερα το κρασί, αλλά προσδίδει μοναδικά χαρακτηριστικά στη γεύση και το άρωμά του! Από τότε τα δρύινα βαρέλια χρησιμοποιούνται ευρύτατα σε ολόκληρο τον κόσμο όχι μόνο για τη μεταφορά αλλά για την παλαίωση και ζύμωση του κρασιού.

Πλέον, εκτός από τα ξύλινα, υπάρχουν βαρέλια από αλουμίνιο, ανοξείδωτο ατσάλι, ακόμη και από διάφορα είδη πλαστικού. Το θετικό στη χρήση των ξύλινων βαρελιών -έναντι των άλλων υλικών- για την παραγωγή οίνου, κρύβεται στην πορώδη σύστασή τους η οποία επιτρέπει την αργή εισροή οξυγόνου που βοηθάει στην εξέλιξη του κρασιού, προστατεύοντας το από βακτηρίδια. Επίσης, χαρίζουν τις ευεργετικές ταννίνες αλλά και γευστικά συστατικά με αποτέλεσμα να παράγονται υψηλής ποιότητας κρασιά.

Στη χώρα μας κατασκευάζονται βαρέλια από ξύλο εδώ και χιλιάδες χρόνια για την παραγχθεί το ελληνικό κρασί, με ένα μικρό μειονέκτημα βέβαια, αφού η ελληνική δρυς έχει μεγαλύτερο πορώδες από την αντίστοιχη γαλλική ή αμερικάνικη, δίνοντας μια διαφορετική εμπειρία οινογνωσίας λόγω της μεγαλύτερης εισροής οξυγόνου. Στο Κτήμα Χατζημιχάλη χρησιμοποιούμε αποκλειστικά γαλλικά, δρύινα βαρέλια για την παλαίωση των ελληνικών κρασιών μας στις υπόγειες κάβες μας, λόγω της ανώτερης ποιότητάς τους.

Τα περισσότερα κρασιά μας ωριμάζουν 12 περίπου μήνες σε αυτά τα βαρέλια, αλληλεπιδρώντας με αγάπη και υπομονή, για να δώσουν αυτό το μοναδικό αποτέλεσμα, ενώ άλλα όπως ο Καπνίας Ερυθρός 24+ μήνες. Σε μερικά από τα λευκά μας όπως ο Κάβα δρυος Λευκός, το κρασί περνάει και τη φάση της ζύμωσης μέσα στο ίδιο το βαρέλι.

Στο Κτήμα μας υπάρχει και μια πολύ ενδιαφέρουσα εγκατάσταση δίπλα από την αγαπημένη μας κάβα, εξαιρετικής συναισθηματικής αξίας για εμάς. Συγκεκριμένα φιλοξενούμε το τελευταίο βαρελοποιείο του Ηρακλείου Κρήτης, του Γεωργίου Δ. Φαρσάρη, το οποίο διασώθηκε μετά το κλείσιμό του και μεταφέρθηκε αυτούσιο στις εγκαταστάσεις μας. Ο ιστορικός Στέφανος Καβαλλιεράκης αναφέρει: «Η σπουδαία παράδοση των Ηρακλειωτών βαρελοποιών από την Ενετοκρατία τελείωσε με τη συνταξιοδότηση του Γιώργου Φάρσαρη το 1999, μετά από μισό αιώνα δουλειάς».

Έτσι έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε την ιστορία του βαρελοποιείου, μια ματιά στη λαογραφική παράδοση της χώρας μας, με τα μισοτελειωμένα βαρέλια, τα στεφάνια αλλά και τα εργαλεία κατασκευής βαρελιών, όπως ακριβώς ήταν τότε. Την έκθεση πλαισιώνουν ασπρόμαυρες φωτογραφίες-κειμήλια που δείχνουν τον Γιώργο Φαρσάρη επί το έργον.

Τώρα λοιπόν ξέρεις τι σημαίνει το δρύινο βαρέλι για την ιστορία του κρασιού, οπότε την επόμενη φορά που θα πιεις κάποιο από τα παλαιωμένα κρασιά μας, σήκωσε το ποτήρι ψηλά, ως ευχαριστώ σε αυτό το υπέροχο αιωνόβιο δέντρο, τη βελανιδιά για τον ξεχωριστό ρόλο που έπαιξε και παίζει ακόμα στη γεύση, την παλαίωση, τη μεταφορά και αποθήκευση του αγαπημένου μας κρασιού.